Okładka książki "Neuropsychologia kliniczna. Od teorii do praktyki".

Maria Pąchalska, Bożydar L.J. Kaczmarek, Juri D. Kropotov, Neuropsychologia kliniczna: od teorii do praktyki. PWN, Warszawa 2018.

Neuropsychologia to dziedzina wiedzy z pogranicza medycyny i psychologii. Zajmuje się badaniem i opisywaniem związków zachodzących między układem nerwowym a procesami poznawczymi, głównie z perspektywy klinicznej, analizując konsekwencje uszkodzenia mózgu człowieka. Szybki postęp w tej dziedzinie, notowany od przełomu XX i XXI w., stał się możliwy dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii elektronicznych wykorzystywanych do badania dynamiki pracy mózgu, takich jak np. funkcjonalny rezonans magnetyczny i tomografia PET. Dzięki nim można na bieżąco śledzić zmiany w działaniu układu nerwowego, co zasadniczo wpływa na poznanie nie tylko struktur, ale i procesów zachodzących w trakcie wykonywania operacji myślowych. Rozwój techniki neuroobrazowania spowodował konieczność rewizji wielu hipotez naukowych w tej dziedzinie wiedzy. W konsekwencji powstało wiele opracowań uwzględniających najnowsze odkrycia nauki.

Jednym z nich jest książka „Neuropsychologia kliniczna. Od teorii do praktyki”, nowoczesny i przekrojowy wykład poświęcony problematyce diagnozy i terapii pacjentów ze zróżnicowanymi uszkodzeniami mózgu. Pomyślana jako podręcznik akademicki, nie tracąc wysokiego poziomu merytorycznego, w bardzo przystępny sposób wprowadza czytelnika w złożoną problematykę związaną z zaburzeniami funkcjonowania ludzkiego mózgu. Szczególną nowością, wspólną dla trójki autorów książki, jest konsekwentne stosowanie teorii mikrogenetycznej w analizie i opisie zaburzeń. Teoria mikrogenetyczna, opracowana i promowana głównie przez amerykańskiego neurologa i neuropsychologa Jasona W. Browna kładzie nacisk na tzw. myślenie procesowe, czyli na ujmowanie każdego zjawiska jako procesu, przejścia od jednego stanu do drugiego, z uwzględnieniem poszczególnych faz, które składają się na daną reakcję czy zachowanie. Teoria mikrogenetyczna w oryginalny sposób tłumaczy genezę zaburzeń funkcjonowania mózgu: według autorów każda reakcja zaczyna się na niższym poziomie skali zachowań i ewoluuje ku górze, aby ujawnić się w odpowiednim momencie. W swej drodze przechodzi ona przez kolejne piętra układu nerwowego: pień mózgowia, układ limbiczny, układ jądra podstawy mózgu i korę mózgową. Gdy na skutek uszkodzenia mózgu proces ujawnia się zbyt wcześnie, przy aktywacji tylko niższych pięter układu nerwowego, odkrywają się niższe warstwy procesu przetwarzania informacji i mózg potrzebuje więcej czasu na znalezienie połączeń z wyższymi „piętrami”. W takich okolicznościach mogą się pojawić zachowania niezgodne z przyjętymi ogólnie zasadami, określane jako zaburzenia.

Przyjęty przez autorów porządek zakłada prezentację wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania mózgu oraz – w kolejnych rozdziałach – omówienie procesów zachodzących w mózgu: zjawisk związanych ze świadomością, poczuciem czasu, uwagą, emocjami, percepcją wielozmysłową, pamięcią, językiem i komunikacją oraz funkcjami wykonawczymi. Autorzy rozpatrują prezentowane zaburzenia w sposób całościowy, traktując je jako proces, a nie mechaniczne czy chemiczne uszkodzenie danego obszaru w mózgu. Pacjent traktowany jest tu jako osoba, ze swoją historią życia i często bardzo heroicznymi próbami zmagania się z chorobą. W bardzo ciekawy sposób opisano historie chorób ludzi żyjących współcześnie, przytoczono także wiele znanych neurologom przypadków z przeszłości, każdorazowo opatrując je komentarzem przedstawiającym nowe możliwości interpretacji etiologii omawianych we wcześniejszej literaturze zaburzeń.

Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla studentów psychologii i kierunków pokrewnych. Wśród jej czytelników znajdą się zapewne także lekarze, psychologowie i fizjoterapeuci oraz inne osoby zajmujące się długofalową opieką nad pacjentem z objawami dysfunkcji o podłożu neurologicznym. Będzie też ona interesującą lekturą dla wszystkich, którzy poprzez zawód czy zainteresowania kierują swą uwagę ku zaburzeniom funkcjonowania ludzkiego mózgu.

Dorota Kamińska